Archiwa tagu: Ceausescu

Paryż Wschodu

Dawniej Warszawa była nazywana Paryżem Północy, zaś Bukareszt Paryżem Wschodu. Piękno naszej stolicy zostało mocno nadszarpnięte w wyniku fatalnej decyzji o wywołaniu powstania. Katem Bukaresztu stał się natomiast Geniusz Karpat, który zarządził bardzo daleko idącą przebudowę centrum. Zacznijmy jednak od początku.

Jadąc z Sybinu do Piteşti dostajemy się do innego świata. Z górzystej i pofałdowanej Transylwanii człowiek nagle wjeżdża na płaską jak stół Wołoszczyznę. I nawet autostrady jakby tutaj kompletniejsze. Całe 350 kilometrów w jednym kawałku! Można nie zauważyć, kiedy kończy się autostrada, a kiedy zaczynają ulice Bukaresztu. Kilkupasmowa droga z Piteşti wpada bowiem wprost do miasta, mijając po drodze obwodnicę. Przez kolejnych kilka kilometrów sunie się wśród wątpliwej urody bloków, stając co chwilę w korku. Jak się miało okazać w trakcie pobytu, korki to zresztą tutejsza codzienność. Mimo że ulice mają z reguły po kilka pasów w jedną stronę, a pod ziemią znajduje się kilka nitek metra. Przytłaczająco wyglądały zwłaszcza place – istne oceany asfaltu, przez które niekiedy nie wiadomo jak dostać się na drugą stronę.
wiezowce-bukareszt

bukareszt-korki

W końcu jednak, co chwilę przystając na światłach, trafiliśmy do centrum skąd był rzut beretem do Palatul Parlamentului, czyli dawnego Casa Populurui. Mówcie co chcecie, ale budynek robi niesamowite wrażenie. Wygląda trochę jak spłaszczony Pałac Kultury i Nauki i cieszy się on tutaj równie ponurą sławą. To tutaj Ceauşescu przemawiał do ludu. Także ten ostatni raz, gdy ów lud się zbuntował i postanowił zrobić z nim porządek.

palac-ludowy-bukareszt
Pałac Parlamentu

Z balkonem, który służył za mównicę, związana jest jeszcze jedna historia. W latach 90-tych przemawiał stamtąd Michael Jackson, który pomylił Bukareszt z Budapesztem. Nie on jeden zresztą. Miejscowi lubią opowiadać historię sprzed kilku lat, kiedy to w stolicy Węgier pojawiło się kilkuset zdezorientowanych fanów piłki nożnej. Szukali oni stadionu, na którym miał się odbyć mecz Athletico Bilbao z Atletico Madrid. Ten miał rzecz jasna miejsce kilkaset kilometrów dalej…

Bulevardul-Unirii-Casa-Poporului
Pałac parlamentu z widocznym Bulwarem Zjednoczenia. Żródło: http://www.bucurestilive.ro/

No ale wróćmy do tematu. Od pałacu ciągnie się promenada, otoczona z obu stron budynkami mieszkalnymi o bardzo dziwnej architekturze – Bulevardul Unirii, dawniej Victoria Socialismului. Taki socrealizm, ale bardzo widowiskowy i prestiżowy. W założeniu miały być to tutejsze Pola Elizejskie, tylko bardziej dostojne (do tego o całe sześć metrów dłuższe i o metr szersze!). To jednak jest tylko fasada, za którą odkryć można stary, dobry Bukareszt – co zresztą widać na załączonym zdjęciu z lotu ptaka. Maleńkie domy mieszkalne, kościółki, a nawet zwykłe drewniane budy. Takie widoki można znaleźć tuż przy pałacu, gdy tylko zajrzy się na tę „gorszą” stronę promenady.

bukareszt-za-fasada
„Urokliwe” zaplecze najbardziej reprezentacyjnej ulicy Bukaresztu
bukareszt-za-fasada
Bulevardul Unirii od tej mniej reprezentacyjnej strony
bukareszt-za-fasada
Swojski widok na jednej z ulic. Tutaj zachowała się jeszcze architektura z przełomu XIX i XX wieku.

Tam też natrafiliśmy na miłą lokalną knajpkę. Nie mogliśmy się powstrzymać przed wejściem. W środku wystrój żeglarski i może cztery stoliki. Trochę egzotyczny widok jak na takie miejsce, ale zeszło to na drugi plan. Najistotniejsze były ceny. Za piwo trzeba było zapłacić 6 złotych, co oznacza cenę wysoką jak na Rumunię, niską jak na Wrocław. I w sumie w kolejnych knajpach było podobnie. Zarówno jedzenie jak i alkohol kosztują tam tyle samo co w stolicy Dolnego Śląska. Był to bardzo duży wstrząs przed powrotem, który czeka nas już niebawem :).

bar-danna-bukareszt
Bar, który mogę śmiało nazwać „moim ulubionym”. Jeśli będę jeszcze kiedyś w Bukareszcie, to bankowo wpadnę.

Po wizycie w urokliwej knajpce trzymaliśmy się już głównie w ścisłym centrum. Tam nadal można przenieść się do owego „Małego Paryża” albo „Paryża Wschodu” – co chwilę natrafić można na przepiękne budowle secesyjne, które jednak sąsiadują z blokami i modernistycznymi koszmarkami pełniącymi przeróżne funkcje. Na obronę tej architektury trzeba jednak oddać, że jest ona „lepszego sortu” – przynajmniej jak na betonową architekturę komunistyczną.

bukareszt-architektura
Sam nie wiem. Czy to brzydki budynek sprzed wojny, czy też ładny z czasów komuny?
bukareszt-secesja
Na szczęście tego typu architektury też jest tam całkiem sporo…
paryz-wschodu-bukareszt
Starsza część Bukaresztu, bez komunistycznych wrzodów.

Byliśmy też przy łuku triumfalnym wzorowanym na tym paryskim i w  pobliskim parku. Tereny zielone to zresztą osobny temat, bo te w Bukareszcie są po prostu olbrzymich rozmiarów. Zimowa aura nie sprzyjała jednak ich zwiedzaniu. Przy jednym z parków znajduje się muzeum rumuńskiej wsi, ale odwiedzanie go nie miało większego sensu. Przez ostatnie półroku odwiedziliśmy bowiem tych wsi całe mnóstwo i mogliśmy zobaczyć podobne domostwa w oryginale, także wewnątrz. Zresztą – i tak było zamknięte . W dodatku czas naglił, gdyż koniecznie chciałem zdążyć do muzeum militariów.

luk-tryumfalny-bukareszt
Łuk Tryumfalny. Brak samochodów to zupełny przypadek.
muzeum-wsi-bukareszt
Rumuni uwielbiają eksponować swoją tradycyjną architekturę. Mimo, że tego typu skanseny często ocierają się o kicz.

Spędziłem w nim łącznie parę godzin, ale naprawdę warto. Sporo jest tam bowiem eksponatów, które dla nas są istnymi rarytasami. Na przykład oryginalne uzbrojenie rzymskie, a z nowszych czasów broń rumuńska, serbska czy węgierska – w Polsce rzadka. Pośród tysięcy sztuk karabinów, pistoletów i granatników można zaś natrafić na takie rarytasy jak polski przedwojenny pistolet maszynowy Mors. Bodaj jeden z trzech zachowanych egzemplarzy!

pistolet-maszynowy-mors-bukareszt
Legendarny Mors (to od śmierci, nie od zwierzęcia). Zdjęcie pożyczyłem z całkiem ciekawej strony krajobraz-po-bitwie.blogspot.com.

Zdjęcie ukradłem z innej strony dlatego, że używanie aparatu w muzeum to koszt około 50 złotych. Może to cebulactwo, ale pobieranie opłat za zdjęcia w muzeach jest dla mnie zwyczajnie głupie i nie zamierzam się do tego dokładać. Zrobiłem tylko jedno zdjęcie „nielegalnie”, żeby pokazać ile sprzętu jest nagromadzonego na samym podwórku.

muzeum-militariow-bukareszt
50 z jakichś 1200 eksponatów Muzeul Militar.

Większość czasu spędzaliśmy jednak na spacerach. Wbrew wyobrażeniom miasto nie jest bowiem aż tak duże (porównywalne do Wrocławia, tyle że ludność upchnięta jest w wielkich blokach), co sprzyjało przemieszczaniu się na piechotę. Mamy więc w Bukareszcie masę architektury komunistycznej, ale zachowały się też istne perły secesji. Przez miasto prowadzą szerokie na osiem pasów arterie, lecz z drugiej strony nigdzie nie widziałem tak rozległych parków. Tego typu kontrastów można wymieniać bez końca, nie zapominając oczywiście o sporej liczbie ćpunów żebrzących na ulicach.

bukareszt-secesja-pasaz
Wspaniały secesyjny pasaż. Coś podobnego jest także w Oradei (Nagyvarad) tuż przy granicy z Węgrami.

„To prawdziwa stolica. Posiada właściwy rozmach, rozległość, majestat i beztroskę w marnowaniu przestrzeni” – cytat ten należy do nijakiego Claudio Magrisa, a znalazłem go w książce „Rumunia. Przestrzeń, sztuka, kultura”. Moim zdaniem w dobry sposób oddaje on klimat miasta. Co do książek zaś, to napisano ich o Bukareszcie sporo. Z ostatnio wydanych znane są między innymi „Paryże innej Europy. Warszawa i Bukareszt, XIX i XX wiek”, oraz „Bukareszt. Kurz i krew”. Obie zamierzam dopiero przeczytać. Znajomi polecali bowiem, aby najpierw poznać miasto na własną rękę. Żeby się nie zniechęcić :).

Upadek „Słońca Karpat”

27 lat temu, w Boże Narodzenie 1989 roku, po szybkim procesie został rozstrzelany Nicolae Ceausescu wraz z żoną Eleną.

O rewolucji w Rumunii powstało wiele publikacji, dużo na ten temat można dowiedzieć się nawet z internetu. Sporo ciekawych faktów o ostatnich latach rządów „Geniusza Karpat” opisuje na przykład Maciej Kuczewski w swojej świetnej książce „Rumunia. Koniec złotej epoki” (gorąco polecam). Autor, który przez wiele lat był korespondentem PAP-u w Bukareszcie, w doskonały sposób opisuje absurdy komunistycznej Rumunii. W latach osiemdziesiątych kraj ten, po kolejnych decyzjach światłego władcy, pogrążał się w coraz większym kryzysie. Ludzie musieli zaś znosić coraz bardziej potwornych udręk ze strony władzy, co widoczne było w absurdalnych z dzisiejszej perspektywy dekretów dyktatora.

Zabronione na przykład były jakiekolwiek kontakty z obcokrajowcami (bo mogą wykraść arcyważne tajemnice państwowe) czy korzystanie z pojazdów mechanicznych na wsiach (po co, skoro krowy wykonają taka samą pracę za darmo?). Z drugiej strony mieszkańcy poddawani byli permanentnej inwigilacji. W komunistycznej Rumunii łatwo było o telefon, gdyż każdy montowany od połowy lat osiemdziesiątych aparat miał zamontowany podsłuch. Władza prowadziła też rejestr wszystkich maszyn do pisania (oczywiście nie każdy mógł takową posiadać). Tworzono w tym celu archiwa, w których znajdowały się próbki czcionek każdego egzemplarza. Ceausescu sądził bowiem, że uda się dzięki temu namierzać opozycjonistów kolportujących wywrotowe publikacje.

To oczywiście jedynie krótki wybór paru bardziej charakterystycznych przykładów tego, jak potworną dyktaturę zafundował swoim rodakom syn szewca – absolwent kilku klas szkoły podstawowej. Nic dziwnego, że naród ten miał w pewnym momencie dość ciągłych poniżeń. W efekcie, za przykładem innych państw bloku wschodniego, w połowie grudnia 1989 roku wybuchła rewolucja. Początkowo protesty pojawiły się w Timisoarze. Ich brutalne zdławienie przyczyniło się zaś do eskalacji napięcia. Bardzo charakterystyczne jest nagranie z ostatniego przemówienia Ceausescu z 21 grudnia, na którym słychać coraz bardziej emocjonalne reakcje wzburzonego tłumu. Nie pokazano tego jednak na nagraniu. W momencie, gdy tłum rzucił się pod trybuny, operatorzy kierowali kamery ku niebu.

W kolejnych dniach konflikt eskalował. W rumuńskich miastach prowadzone były wręcz regularne walki. Rumuni po czasie mieli się zorientować, że uliczne protesty zostały wykorzystane do obalenia dyktatora i przejęcia władzy przez jego przeciwników – głównie Iona Iliescu, który został potem prezydentem (po przerwie w latach 1996 – 2000 został ponownie wybrany na ten urząd. Stąd nie dziwią poglądy podobne do tych znanych w Polsce, że obalenie dawnego reżimu nie zostało ukończone i uniemożliwiło np. późniejszą lustrację. Więcej w krótkim dokumencie poniżej.

W przeciwieństwie do swoich partyjnych towarzyszy, sam Ceausescu skończył marnie. Po ucieczce z Bukaresztu został schwytany wraz z żoną przez milicjantów. Podobno początkowo sądził, że chronią go oni przed rebelią. Oboje zostali jednak pospiesznie osądzeni i rozstrzelani. Wszystko zarejestrowano kamerą i pokazywano wielokrotnie w telewizji. Chciano przy tym zachować pozory humanitaryzmu. Przed egzekucją podano na przykład dyktatorowi insulinę, gdyż był diabetykiem (polska wikipedia błędnie informuje, że zbadano mu tylko ciśnienie krwi). Chwilę później dyktatorską parę bez ceregieli jednak rozstrzelano. Egzekucji wykonała grupa żołnierzy, strzelając z bliskiej odległości seriami z kałasznikowów. Film poniżej jest dosyć drastyczny.

Jak pokazały kolejne lata po rewolucji, zabicie dyktatora tak naprawdę niczego nie zmieniło. Dało ludziom jedynie krótkotrwałą satysfakcję, że oto zniknęła para odpowiedzialna za ich cierpienia. Obecnie można jednak odnieść wrażenie, że większość Rumunów negatywnie ocenia tamte wydarzenia.