W Polsce obchodzono właśnie 1050-tą rocznicę chrztu, który dał początek naszej państwowości. Rumuni mogą na to spoglądać z politowaniem, gdyż w kraju tym powszechny jest mit o ponad dwóch tysiącach lat nieprzerwanej historii. Wszystko przez krótki epizod, kiedy to Dacja stała się częścią Cesarstwa Rzymskiego.

Kilka faktów jest bezsprzecznych. Dacja rzeczywiście pokrywała się terytorialnie z obecną Rumunią (granica południowa i zachodnia oparta była na Dunaju wschodnia na morzu, różnią się opinie co do części północnej). Faktycznie, kraina ta stała się częścią Cesarstwa Rzymskiego (od 106 do 271 roku naszej ery), gdy została ona podbita przez Trajana. Czy jednak można mówić o bezpośrednim pokrewieństwie ówczesnych mieszkańców tamtych ziem ze współczesnymi Rumunami? Czy nieco ponad 150 lat mogło sprawić, że cała ludność dacka została zromanizowana? Śmiem przypuszczać, że nie. Ale dla Rumunów ten krótki okres stanowi mit założycielski dla współczesnego kraju.

Od omawianego okresu obecna Rumunia była swego rodzaju pograniczem pomiędzy Polską, Turcją a Węgrami. Transylwania (Siedmiogród) była na przykład od X wieku we władaniu węgierskim, potem na przełomie XVI i XVII wieku zajęta była przez Turków, po czym z powrotem trafiła w ręce Węgierskie. W Polsce na lekcjach historii ziemie te pojawiają się rzadko, a jeśli już to w kontekście pochodzenia Stefana Batorego. Mołdawia i Wołoszczyzna wzmiankowane są z kolei  w kontekście polskiego lenna (Hospodarstwo Mołdawskie i Wołoskie).

Jedyny moment zjednoczenia obecnych ziem rumuńskich nastąpił w 1599 roku. Dokonał tego Mihai Viteazul (Michał Waleczny), a jego panowanie nad Mołdawią, Transylwanią i Wołoszczyzną trwało mniej więcej rok.

Wystarczyło to jednak, aby pomnik władcy pojawiał się w każdym większym mieście Rumunii (mają chyba jeden odlew, bo wszędzie wygląda on tak samo).

Stałe scalenie księstwa mołdawskiego i wołoskiego nastąpiło dopiero pod koniec XIX wieku. Od 1859 roku Mołdawia i Wołoszczyzna rządzona była przez Aleksandra Jana Cuzę (Alexandru Ioan Cuza – potem jako Alexandru Ioan I), jednak był on uzależniony od Turcji. W efekcie wojny rosyjsko – tureckiej powstało zaś niezależne państwo rumuńskie. Kraj uznano w 1878 roku, a w 1881 na pierwszego króla koronowano Karola Hohenzollerna – Sigmaringen. Wtedy też rozpoczęto proces wtórnego romanizowania języka, który przez wieki stał się mieszanką słów pochodzenia łacińskiego i słowiańskiego. Te ostatnie zastępowano na przykład odpowiednikami z włoskiego czy francuskiego. Ostały się jednak takie słowa jak ceas (czas – zegar), da (da – tak) czy mașină (maszina – samochód)*, które przypominają o olbrzymich wpływach słowiańskich na tych ziemiach.

* A jednak nie, bo kolega z Klużu zwrócił mi uwagę, że nie jest to słowo pochodzenia słowiańskiego. Błąd dosyć oczywisty – kajam się 🙂

Zabiegi romanizacyjne kontynuowano także w okresie międzywojennym, kiedy to Rumunia zyskała Transylwanię i obecną Republikę Mołdawii. Pełnymi garściami czerpano wtedy, jak i wcześniej zresztą, ze wzorców francuskich. Przynależność do rodziny krajów romańskich jest zresztą do dzisiaj bardzo silna. Dla leżącej na uboczu Rumunii są one niczym „starsze rodzeństwo”.

Okres wytężonej pracy na rzecz budowy wspólnej tożsamości narodowej przypadł też na czasy komunizmu. Zwłaszcza po październiku 1971 roku, kiedy to z inicjatywy szacha Mohammada Rezy Pahlawiego Iran obchodził 2500 lecie swojego istnienia. W uroczystościach brał udział między innymi Nocolae Ceaușescu, który podobno był pod wielkim wrażeniem rozmachu, jaki towarzyszył temu wydarzeniu. Postanowił zatem, że coś podobnego należy zorganizować także w Rumunii. Maciej Kuczewski w swojej książce „Rumunia. Koniec złotej epoki” przytoczył pewną anegdotę na ten temat. Otóż dyktator miał rozkazać organizację podobnych obchodów, ale jego asystenci nie dosłyszeli o jaką datę mu chodziło – 2500 czy 2150 lat. Stanęło na tej „skromniejszej” wersji. Efekty działań z tamtych czasów widoczne są do dzisiaj. Cluj (węgierski Kolozsvár, niemiecki Klausenburg) został na przykład przemianowany na Cluj – Napoca, od nazwy mającej się tu znajdować rzymskiej faktorii o tej nazwie. W tym, jak i w wielu innych miastach jak grzyby po deszczu zaczęły wyrastać też kopie pomników wilczycy karmiącej Remusa i Romulusa*

*I znowu nie do końca, bo ta Klużańska wilczyca jest z lat dwudziestych!

Cała te legenda mówiąca o pochodzeniu Rumunów wydaje się mocno naciągana. Daleki jestem jednak od tego, aby ją krytykować. Mit o wspólnym, rzymskim pochodzeniu, pozwolił bowiem na scalenie kraju składającego się z trzech odmiennych regionów. Płaska jak stół, leżąca nad Dunajem Wołoszczyzna to kraina, w której czuje się wpływy bałkańskie. Mołdawia (część znajduje się w Rumunii, część jest obecnie Republiką Mołdawii) to z kolei etniczny tygiel, w którym wpływy słowiańskie były najsilniejsze.

A Transylwania? Dziesięć wieków niemal ciągłego panowania węgierskiego sprawił, że rumuńscy chłopi byli tam mieszkańcami drugiej kategorii. Obecnie to tutaj najsilniej zaznacza się wszelkie ślady rumuńskiej bytności. Widać to zarówno po drewnianych kościołkach stawianych wśród bloków, jak też po eksponowaniu „rzymskich” pomników w każdym niemal mieście. Miejscem o specjalnym znaczeniu są zaś pozostałości po Sarmizegetusie – stolicy dawnej prowincji.

Trudno zatem się dziwić, że to właśnie do czasów Dackich odniesiono się, tworząc wspólną narodową legendę. Obecnie mit ten jest bardzo silnie zakorzeniony u mieszkańców całego kraju. Choć czasem jest to wręcz uciążliwe, gdy podczas rozmów o historii usłyszeć można kompletne bzdury. Któregoś razu powiedziałem rumuńskiemu koledze, że przez 150 lat nie było możliwe, aby plemiona dackie przejęły język, obyczaje i rzymską tożsamość. „Nasz język jest tak podobny do łaciny, że najpewniej to łacina wywodzi się od rumuńskiego. I dlatego też integracja przyszła tak łatwo” – usłyszałem w odpowiedzi. W takich wypadkach nie warto wchodzić w głębsze dyskusje.